Karkonosze

Najwyższe i niewątpliwie najlepiej znane pasmo Sudetów. Dzięki bardzo dobrze rozwiniętej infrastrukturze turystycznej (sieć szlaków turystycznych, schronisk górskich, urządzeń narciarskich) stanowią od stuleci cel górskich wędrowców i narciarzy.

Ich niewątpliwe piękno, bogactwo osobliwości przyrody, zachwycające panoramy i wyjątkowa atmosfera przyciągają artystów i ludzi wrażliwych na naturalne piękno otoczenia. Unikatowa fauna i flora przyciąga w Karkonosze przyrodników i badaczy natury.

Karkonosze ciągną się pasmem o długości 36 km od Przełęczy Szklarskiej - osiedle Jakuszyce (886 m n. p. m.) na zachodzie aż do Bramy Lubawskiej (511 m n. p. m.) na wschodzie.

Wyraźnie wyeksponowany w krajobrazie Główny Grzbiet Karkonoszy – Śląski biegnący od Szklarskiej Poręby do Przełęczy pod Śnieżką i najwyższa kulminacja Sudetów – Śnieżka (1603 m n. p. m.) wzbudzały zawsze zachwyt i należny górom respekt, stąd Karkonosze nazywano Górami Olbrzymimi. Karkonosze jak większość gór różnią się z północnej i południowej strony. Od północy polskie góry mają kształt wyraźnego wału o stromo opadających zboczach, natomiast od południa czeska część piętrzy się stopniowo kolejnymi pasmami, narastającymi w coraz wyższe grzbiety górskie.

Pod względem geologicznym Karkonosze należą do jednostki zwanej blokiem karkonosko-izerskim. Od zachodu aż po Przełęcz pod Śnieżką, kończącą od wschodu Równię pod Śnieżką, budują je waryscyjskie granitoidy. Sama Śnieżka zbudowana jest głównie z metamorficznych hornfelsów, a resztę grzbietu na wschód od niej budują przeważnie proterozoiczne gnejsy, łupki łyszczykowe, granitognejsy z zieleńcami, zlepieńcami i szarogłazami u podnóża.
Obecne ukształtowanie Karkonosze jest wynikiem waryscyjskich ruchów górotwórczych sprzed około 300 mln lat, po których nastąpił okres erozji i denudacji. Następnie zasadniczy masyw gór został ponownie wydźwignięty w okresie trzeciorzędowej orogenezy alpejskiej. Za sprawą ruchów górotwórczych i następujących po nich okresów erozji i denudacji Karkonosze uzyskały charakterystyczny wygląd szerokiego grzbietu, z którego wyrastają kopuły poszczególnych szczytów.

Jednak najbardziej atrakcyjne elementy rzeźby Karkonoszy powstały w okresie intensywnej erozji podczas zlodowaceń (plejstocen) i po ustąpieniu lądolodu. Efektem tych procesów są kotły polodowcowe opadające skalistymi ścianami, u których podnóża leżą stożki usypiskowe i napływowe oraz moreny denne, boczne i czołowe, stawy i jeziorka polodowcowe znajdujące się w Kotle Wielkiego Stawu, Kotle Małego Stawu, Wielkim Śnieżnym Kotle.

Wysokogórski, niemal polarny klimat oraz wietrzenie przyczyniły się także do powstania wielu fantastycznie uformowanych skałek rozsianych po całych Karkonoszach: Pielgrzymy, Słonecznik, Paciorki, Twarożnik, Trzy Świnki, Końskie Łby czy Śląskie Kamienie.
Na niektórych skałkach karkonoskich spotyka się tzw. kociołki wietrzeniowe.
Warunki klimatyczne w Karkonoszach są znacznie ostrzejsze, niż wynikałoby to z wysokości tych gór. Panujący tu klimat odpowiada europejskim górom wysokim. W Karkonoszach średni spadek temperatury wynosi 0,6 stop. C na 100m wysokości. Wskutek tego temperatury np. w Szklarskiej Porębie są o 4-5 stop. C wyższe niż na Szrenicy.

Roczna suma opadów na Szrenicy i Wielkim Szyszaku przekracza 1400mm, a na Śnieżce 1200mm. Bardzo charakterystyczne dla Karkonoszy w okresie zimowym są osady w postaci szreni lub szadzi, pokrywające lodowymi igłami budynki, drzewa, a nawet źdźbła traw. Niewątpliwego uroku dodają Karkonoszom potoki i rzeki, spływające stromymi, skalistymi dolinami, często po głazach, tworząc kaskady i wodospady w przełomowych dolinach. Do najwyższych i najpiękniejszych należą wodospady Kamieńczyka i Szklarki.

(*) - tekst na podstawie materiałów KPN oraz "Karkonosze" Marek Staffa